“Bún mắng cháo chửi” dường như luôn là một trong những từ khóa phổ biến nhất khi nhắc về ẩm thực Hà Nội. Vốn dĩ đất kinh kỳ luôn được mệnh danh là nơi thanh lịch, văn minh top đầu của đất nước thì việc văn hóa ăn uống có phần bất lịch sự như “bún mắng cháo chửi” vẫn tồn tại được khiến nhiều người khó hiểu. Nhưng càng ngày khi du khách trong và ngoài nước đến Hà Nội nhiều hơn, chính “bún mắng cháo chửi” lại làm ấn tượng của họ về thủ đô trở nên bớt đẹp hơn một chút.
Nội dung chính
1. “Bún mắng cháo chửi” – vì sao lại đông khách tới vậy?
Khi MXH phát triển mạnh mẽ, không ít lần người ta thấy những đoạn clip, video ghi lại cảnh những chủ hàng ăn (thường lên trên khu vực phố cổ Hà Nội) mắng mỏ, văng tục và nặng nề hơn là động chân động tay với khách hàng. Thế nhưng thật bất ngờ, khi tìm kiếm thông tin về những quán ăn này thì người ta mới nhận ra đây đều là những hàng quán nổi tiếng ở đất thủ đô, thậm chí còn được nhiều người “recommend” nên tới ăn vì hai lý do – một là đồ ăn ngon thật và hai là đến xem chủ quán chửi… khủng khiếp thế nào. Nhiều khách hàng tới vào lúc chủ quán “mát tính”, cười nói thân thiện thì còn thấy thất vọng và quyết tâm quay lại lần nữa để đợi lúc được chủ quán… chửi!
Tiêu biểu cho những địa chỉ “chửi mắng” nổi tiếng là bún ngan Nhàn ở ngõ Trung Yên, bún chửi ở Ngô Sỹ Liên,… đều “vang danh” xa gần, thậm chí khách hàng ở nơi khác đến cũng biết chứ không riêng gì khách ở Hà Nội.
Ngồi ăn trong tiếng quát mắng, tiếng la lối dường như đã trở thành “đặc sản” và cũng là phong cách phục vụ đặc trưng của những quán như vậy. Người mới đến ăn lần đầu còn lạ lẫm, bất ngờ, sợ hãi hay tức giận rồi bỏ về; nhưng với những khách lâu năm thì quen thuộc tựa như gia vị thêm vào bát bún bát phở, hôm nào ăn mà không có tiếng mắng tiếng chửi thì cứ… thiêu thiếu.
Cũng bởi vì thế, không ít khách hàng cứ ùn ùn kéo đến những quán “bún mắng cháo chửi” như thế này thay vì kiên quyết lên tiếng tẩy chay. Khách tới ăn ở những quán này được chia thành nhiều nhóm, có nhóm là khách quen, có nhóm là khách du lịch, có nhóm là tới thử xem… ăn có bị chửi không. Lượng khách của các quán “bún mắng cháo chửi” đông tới mức khiến dân tình phải thắc mắc: Tại sao những hàng bán ngon và lịch sự khác thì khách không đông, nhưng những hàng “bún mắng, cháo chửi” này thì có vẻ chẳng bao giờ ngớt khách, thậm chí có những lúc còn phải xếp hàng chờ bàn để vào ăn.
2. Để “Bún mắng, cháo chửi” tồn tại lâu dài là một sự “xúc phạm” đối với văn hóa ẩm thực Hà Nội!
Đã quen với những câu ca dao như “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài – Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An” ca ngợi phong thái cư xử thanh lịch, văn minh của người Hà thành nên khi tiếp xúc với “bún mắng cháo chửi”, nhiều khách hàng đã bị sốc! Người ta còn tự hỏi: Phải chăng chỉ vì một bữa ăn vài chục nghìn ngon miệng mà sẽ có khách hàng sẵn sàng đánh đổi lòng tự trọng để nhịn nhục nghe chửi chăng?
Theo sự phát triển của xã hội, trong ngành F&B cũng bắt đầu đặt ra những tiêu chuẩn cao hơn về chất lượng dịch vụ được đặt ra. Tất nhiên, không ai có thể đòi hỏi một hàng quán vỉa hè, bình dân phải có cách phục vụ ngang hàng với một nhà hàng sang chảnh, 5 sao được; nhưng ít ra các chủ quán cũng cư xử lịch sự, đúng mực với khách hàng chứ không phải thái độ hạch sách, khó chịu, cộc cằn.
Vẫn có một lượng khách “ruột” trung thành đã ăn quen và thích hương vị món ăn tiếp tục tới các quán này, hay một số khách khác để ăn thử vì… tò mò xem chủ quán mắng chửi thế nào. Song, phần lớn khách hàng đi ăn hiện nay – Gen Z, người trẻ tuổi, dân văn phòng,… – đều đã đồng lòng lên tiếng muốn tẩy chay, nói “không” với việc vừa ăn vừa nghe chửi.
Một trong những cái tên tiêu biểu cho phong cách bán hàng “cục súc” này là quán bún chửi ở Ngô Sỹ Liên. Trước đây, quán còn từng bị đưa lên CNN vì cách phục vụ không đúng chuẩn. Ngay sau khi hàng bún “chửi” ở Ngô Sỹ Liên bị đưa tin tức trên chương trình ẩm thực của CNN vì cách bán hàng có phần… không lịch sự lắm, rất nhiều khách hàng không chỉ bày tỏ sự bức xúc mà còn muốn các ban ngành liên quan đưa ra những quy chế, xử phạt cho những cửa hàng không tôn trọng khách như vậy.
Đa phần đều cảm thấy xấu hổ và ngượng ngùng khi một cửa hàng “bún mắng, cháo chửi” như vậy xuất hiện trên sóng truyền hình quốc tế, dễ gây hiểu lầm cho người xem rằng đây là một phần trong văn hóa ẩm thực của Hà Nội.
Hay Bún ngan Nhàn – một quán ăn khác tuy ngon nhưng thường xuyên làm người đến ăn nơm nớp lo sợ vì nói sai một từ cũng bị chửi “sấp mặt”. Đếm sơ sơ thì năm 2017 bún ngan Nhàn bị tố vì mắng chửi một bà cụ vì chỉ ăn bát bún 30k, tới năm 2018, một thực khách bức xúc, chia sẻ rằng mình “tức phát khóc” trước thái độ mắng chửi của bà chủ. Năm 2019, một cư dân mạng đã chia sẻ đoạn clip ghi lại cảnh nhân viên của bún ngan Nhàn “cãi tay đôi” với khách. Và ngay trong tháng 3/2024 vừa qua, quán lại tiếp tục xảy ra drama chủ quán dùng những từ ngữ thậm tệ để chửi mắng khách hàng.
Trong các hội nhóm review đồ ăn, mỗi khi xuất hiện vụ “phốt” của một hàng quán “bún mắng cháo chửi” nào đó, có thể thấy lượng tương tác và bình luận phải gấp 2-3 lần những vấn đề khác. Hầu hết đều là những bình luận không đồng tình, lên án gay gắt thái độ của chủ quán; thậm chí có một số còn đề cập đến những sự khác biệt khi đi ăn ở hai miền Nam – Bắc hoặc chất lượng dịch vụ ở hai nơi.
Có thể thấy, nếu cứ để tình trạng này tiếp tục diễn ra thì dần dần sẽ có một sự đánh đồng, định kiến rằng hễ là quán ăn bình dân nổi tiếng trên phố cổ Hà Nội đều là những quán “chửi mắng”, văn hóa “bún mắng cháo chửi” là quá bình thường thậm chí là đặc sắc riêng ở chính đất thủ đô!
3. Có thể lí giải hiện tượng “Bún mắng cháo chửi” dưới góc độ nào?
Vẫn có một số ý kiến bênh vực sở dĩ những người bán hàng này lúc nào cũng khó chịu, cáu bẳn là vì hàng ngày họ phải chịu áp lực quá lớn từ việc bán hàng ăn như “làm dâu trăm họ”. Những lúc đông khách, họ phải tập trung rất cao để phục vụ hết cho lượng khách, thoăn thoắt thái thịt, thái rau, chan bún,… nên rất căng thẳng, chưa kể nhiều vị khách còn có những yêu cầu kỳ lạ, khó chiều. Người bán có mắng, có chửi nhưng chỉ là với những khách đòi hỏi quá đáng hoặc họ chỉ chửi cho… sướng miệng, cho bớt căng thẳng theo thói quen; chứ không mục đích hướng vào những khách tới ăn lịch sự, đúng mực.
Có vài người còn cho rằng việc các chủ quán bức xúc, mắng mỏ thậm tệ như vậy cũng có một phần lỗi của… khách hàng. Thay vì nhẹ nhàng vào quán ăn uống, gọi món, trả tiền như bình thường thì có một vài khách hàng còn đòi hỏi quá nhiều với những yêu cầu “khó chiều”, khiến cho chủ quán đang căng thẳng lại càng thêm khó chịu hơn, cuối cùng dẫn tới việc không kiềm chế được to tiếng với khách hàng.
Tuy nhiên, lời giải thích này có vẻ không làm dịu được nỗi bức xúc của những khách hàng khác. Đa số đều cho rằng nghề bán hàng ăn đúng là “làm dâu trăm họ” thật đấy, nhưng điều đó không có nghĩa chủ quán được phép coi khách hàng là nơi để trút bực dọc, rủa xả mắng nhiếc dù khách không làm gì sai và đi ăn trả tiền đàng hoàng. Thái độ cáu bẳn, đay nghiến khách của chủ quán không khác gì một “cái tát” vào mặt những thực khách chân chính, khiến cho món bún dù ngon đến mấy cũng trở nên rất khó nuốt.
Vào thời điểm hiện nay, khi những hội nhóm review đồ ăn và các food blogger đang hoạt động mạnh mẽ và chi phối tới quyết định đi ăn của khách hàng, thì việc tẩy chay và tránh xa các quán ăn có văn hóa phục vụ không lịch sự như thế càng dễ dàng hơn. Khách hàng, đặc biệt là thế hệ giới trẻ ngày nay rất coi trọng yếu tố dịch vụ khi đi ăn, bởi số tiền họ bỏ ra phải được đổi lại bằng chất lượng đồ ăn và chất lượng phục vụ tương xứng.
Hơn nữa, việc càng để những hàng quán “bún mắng cháo chửi” như thế này tồn tại còn là một sự đe dọa, một vết nhơ xấu xí trong ấn tượng của du khách đối với văn hóa Hà Nội, ẩm thực Hà Nội và con người Hà Nội nói chung; càng khắc sâu thêm định kiến “người thủ đô kiêu, chảnh” và nhiều vấn đề liên quan tới phân biệt vùng miền.
Dù vẫn còn những hàng quán “bún mắng, cháo chửi” tồn tại cho tới hôm nay, nhưng có một sự thật không thể phủ nhận là khách hàng cũng đang dần trở nên khó tính hơn, không còn chấp nhận việc đi ăn bỏ tiền mà như đi xin không của người khác, vừa ăn vừa nghe chửi nữa. Hơn nữa, về lâu về dài, kiểu buôn bán mắng mỏ khách, bất lịch sự như thế còn gây ra tiếng xấu cho thương hiệu “ẩm thực đường phố Hà Nội”, khiến hình ảnh của thủ đô trong mắt bạn bè quốc tế bị ảnh hưởng rất nhiều.